Jeugdzorg en zelfontwikkeling

Uit onderzoek dat ik afgelopen jaren bij gemeentes heb gedaan naar financiële tekorten in de jeugdzorg blijkt dat er een heldere oorzaak te vinden is: De drempel voor jeugdzorg is te laag. Dit heeft verschillende oorzaken.

Zo willen we graag de drempel voor ouders en kinderen om vragen te stellen zo laag mogelijk houden en zijn we te weinig in staat om de vraag om te zetten in constructieve oplossingen buiten de jeugdzorg. Ook is er de angst om het fout te doen, de foute beslissing te nemen. Ja zeggen lijkt altijd de betere optie. Bij het begin van de Wmo en daarvoor de WVG zag je hetzelfde patroon: Als er een vraag binnenkwam voor een voorziening dan was het niet de bedoeling om daar nee tegen te zeggen maar om te vragen wat er nog meer gewenst was.

Uiteraard chargeer ik maar in de kern is dat wat er gebeurt. Qua jeugd hospitaliseert Nederland. We praten over “Mijn kind heeft een lage zelfwaardering” of “Mijn kind komt niet goed mee op school” of “Mijn kind kan zich niet goed focussen”. Ook zie je steeds meer labels zoals hoog sensitief of hoogbegaafdheid waar dan van alles aan gekoppeld wordt. Op het moment dat je dan niet exact  in dat label past wordt er niet gedacht dat het label misschien niet klopt maar wordt een nieuw label en nieuwe categorisatie bedacht. Zo hoorde ik laatst dat mensen die hoog sensitief zijn goed zijn in talen. “Oh?” dacht ik, en “hoezo dat dan?” Dus als ik niet goed in talen ben dan ben ik waarschijnlijk ook niet hoog sensitief? Toen ADHD nog niet was uitgevonden had je een druk kind. Waarom gaat de discussie niet over welke mogelijkheden mensen met speciale talenten hebben. Als je hoog sensitief bent kun je iets heel goed, wat maakt dat onze aandacht alleen maar uitgaat naar de problemen die dat met zich mee kan brengen?

In mijn optiek is het antwoord veel simpeler dan we denken. Het heeft niet te maken met de structuur van de jeugdzorg. Het heeft te maken met zelfstandigheid en zelfontwikkeling. Zelfstandigheid zie ik als de mogelijkheid om zelf problemen op te lossen. En zelfontwikkeling is daar het fundament van. Als je weet wie je bent, wat je kan, hoe sterk je bent als kind of als ouder dan doet dat wat met je oplossingsvermogen en creativiteit. Zelfontwikkeling is niet alleen weinig vertegenwoordigd in opvoeding maar is in het onderwijs mijns inziens totaal afwezig.

In de pubertijd ontwikkelt een kind de meeste overtuigingen als hij of zij op zoek is naar “wie ben ik?”, “wat kan ik”, “waar blink ik in uit?”

Ik sprak laatst een meisje van 15 dat veel nadenkt over zaken. Ik vroeg haar “Weet je al wat voor profiel je gaat kiezen in de 4de vwo?” Ze vond het lastig. Ze gaf aan: “Al mijn vriendinnen blinken ergens in uit, hebben een talent, ik niet.” Ik hoorde een enorme behoefte bij haar om uit te blinken en de sterke overtuiging dat ze dat niet in zich had. Daarmee ontstaan allerlei nieuwe overtuigingen zoals: Anderen zijn beter dan ik. Ik ben nergens goed in. Ik hoor er niet bij. Deze overtuigingen genereren diverse ervaringen en zo worden problemen geboren. Zou je met dit meisje aandacht besteden aan zelfontwikkeling, eigen kracht dan zou zij niet alleen het bestaan als veel lichter gaan ervaren maar zou ze tevens tot veel meer in staat zijn en vol in haar potentie komen te staan. Maar nu juist dat laten we achterwege.

Een ander voorbeeld: Anna zit in de 5de VWO zij is gestrest, zo geeft ze zelf aan. Zij is perfectionistisch en wil alles goed doen en daar is ze gestrest van. Haar moeder is 2 jaar geleden gescheiden en dat zal ook een rol spelen. Moeder bevestigt dat. De professional van het CJG besluit om jeugdzorg in te zetten voor de periode van een jaar om Anna te helpen met haar stress.

In dit laatste voorbeeld zetten we dure jeugdzorg in om een meisje dat gezond en intelligent is te voorzien van een probleemlabel en daarmee creëren we een probleem in plaats van het op te lossen. Waarom niet een zelfontwikkelingscursus voor Anna zodat ze gaat ontdekken wat haar eigen overtuigingen, haar gedachten doen met haar ervaringen en waarin ze leert dat ze zelf een keuze heeft in welke gedachten en overtuigingen ze kan hebben. Niemand anders kan dat voor haar doen.

De huidige maatschappij is complex, er zijn veel prikkels, veel verwachtingen op alle gebieden die je maar kunt bedenken. En niet alleen dat, onze maatschappij is dringend op zoek naar creatieve, probleem oplossende mensen. Hoe kan het dan dat ons onderwijssysteem zo is ingericht dat het enige dat belangrijk lijkt te zijn afstuderen is in vakken waarin iedereen afstudeert om daarna op zoek te gaan naar een baan waar iedereen naar op zoek is? Is het niet logisch om zelfontwikkeling onderdeel te maken van onderwijs als volwaardige lesvorm zodat kinderen kunnen overleven in onze complexe, drukke maatschappij, zodat zij die unieke creatieve getalenteerde jongeren worden die we in deze maatschappij zo hard nodig hebben?

Ik vind van wel en ik vind ook dat het daar hoogste tijd voor is!

Wie in Den Haag of welke basisschool of middelbare school durft met mij een project zelfontwikkeling te starten?

Mijn overtuiging: Samen kunnen we de samenleving veranderen.

Norbert Strijker